Spis Treści
Kim był Święty Łukasz Ewangelista?
Święty Łukasz pochodził z Antiochii Syryjskiej i był wykształconym lekarzem-internistą, o czym wspomina św. Paweł, nazywając go „umiłowanym lekarzem” (Kol 4,14). Był Grekiem, a zarazem poganinem, który przyjął wiarę chrześcijańską i szybko stał się jednym z najbliższych współpracowników Apostoła Narodów. To właśnie Łukasz występuje w Dziejach Apostolskich jako naoczny świadek („my” w relacjach z podróży), co potwierdza, że nie tylko opisywał, ale i współtworzył początki misji Kościoła. Jego gruntowne wykształcenie i zamiłowanie do dokładności sprawiły, że potomni postrzegają go równocześnie jako historyka i artystę słowa: pisał klasyczną, elegancką greką i wprowadził do Ewangelii opisy pełne empatii wobec ubogich, kobiet i cudzoziemców.
Symbole związane ze św. Łukaszem
Najczęściej przedstawia się go z uskrzydlonym wołem (cielęciem) – znakiem ofiary i otwarcia niebios, bo jego Ewangelia rozpoczyna się ofiarną sceną w świątyni (Zachariasz). Zdarza się też paleta malarska, nawiązująca do średniowiecznej legendy, jakoby Łukasz namalował pierwszy wizerunek Maryi. Obok tych atrybutów pojawia się zwój lub księga symbolizująca spisane Dzieje Apostolskie – drugie z jego dzieł. Cała ikonografia podkreśla, że autor trzeciej Ewangelii łączy naukę (medycyna), sztukę (słowo i obraz) oraz duchowość ofiary Chrystusa.
Kogo patronem jest Święty Łukasz?
Kościół czci Łukasza przede wszystkim jako patrona lekarzy, chirurgów i personelu medycznego – to naturalne przedłużenie jego zawodu i troski o chorych ukazanej na kartach Ewangelii. Z uwagi na legendę malarską został też opiekunem malarzy, rzeźbiarzy i miniaturzystów, którzy w nim widzą pierwowzór artysty łączącego piękno z wiarą. Ponadto oręduje za rzeźnikami (ze względu na symbol wołu), notariuszami i pisarzami (bo spisał dwa księgi natchnione). Wspomnienie liturgiczne obchodzimy 18 października, a wierni proszą go w modlitwie zarówno o zdrowie ciała, jak i o twórcze natchnienie w głoszeniu Ewangelii językiem współczesnej kultury.
Czym jest Ewangelia Świętego Łukasza?
Trzecia Ewangelia to teologicznie przemyślany „pierwszy tom” dwuczęściowego dzieła (drugi stanowią Dzieje Apostolskie). Łukasz, pisząc wyrafinowaną greką, zebrał świadectwa i ułożył „uporządkowany opis” historii Jezusa dla adresata imieniem Teofil. Tekst akcentuje Boże miłosierdzie, rolę Ducha Świętego i radość zbawienia – dlatego znajdziemy tu przypowieści o miłosiernym Samarytaninie i synu marnotrawnym czy hymny Maryi i Zachariasza. Ewangelia ta staje się pomostem między światem judaizmu a kulturą grecką, pokazując, że Dobra Nowina ma wymiar powszechny.
Życie Świętego Łukasza Ewangelisty
Kariera Łukasza splotła się z misjami św. Pawła. Dołączył do niego w Troadzie (ok. 50–52 r.), płynąc dalej do Macedonii i osiedlając się na pewien czas w Filippi. Siedem lat później ponownie wyruszył z Pawłem – przez Milet, Tyr i Cezareę – do Jerozolimy. Kiedy Apostoła aresztowano i wysłano do Rzymu (61–63 r.), Łukasz pozostał u jego boku jako wierny towarzysz i „nadworny lekarz” wspierający wspólnotę chrześcijan w stolicy imperium. W ostatnim uwięzieniu Pawła (67 r.) pozostali uczniowie rozproszyli się, lecz „Łukasz sam jest ze mną” – zanotował Apostoł w 2 Tm 4,11.
Po śmierci Pawła ewangelista udał się – według różnych przekazów – na południe Italii, do Grecji lub nawet do Galii, wszędzie zabierając ze sobą materiały do planowanej dwuczęściowej kroniki Kościoła. Jako pisarz-historyk przeprowadzał rozmowy z naocznymi świadkami, korzystał z istniejących już źródeł (tzw. dokument Q) i z rozmachem literackim opracowywał historię zbawienia. Ostateczną redakcję Ewangelii oraz Dziejów Apostolskich datuje się na lata tuż po wojnie żydowskiej (66-73 r.) – gdy Kościół zaczynał rozumieć swoją misję w świecie pogańskim. Dzięki temu do Łukasza należą opisy sześciu cudów i osiemnastu przypowieści nieobecnych u pozostałych synoptyków (np. Dobry Samarytanin, Syn marnotrawny), a także pieśni Maryi – Magnificat.
Tradycja wspomina go też jako malarza, co wskazuje na szerokie zainteresowania i zdolność przekładania teologii na język obrazu. Wszystkie te cechy – medyczna troska, artystyczna wrażliwość i skrupulatność badacza – czynią z niego patrona ludzi nauki i kultury, którzy wiarę łączą z profesjonalizmem.
Kiedy żył Święty Łukasz i jakie znaczenie ma w Kościele katolickim?
Łukasz działał w I w. – najpierw jako uczeń Pawła, a potem już niezależny głosiciel Ewangelii. Jego pisma powstały prawdopodobnie po roku 70, kiedy upadła Jerozolima, co tłumaczy historyczno-teologiczną refleksję nad losem Żydów i wejściem chrześcijaństwa w świat helleński. Kościół od początku cenił Łukaszowe dzieła za uniwersalne przesłanie miłosierdzia i otwartości: to Ewangelia adresowana do pogan, ubogich i kobiet, ukazująca Jezusa jako Zbawiciela całej ludzkości. Fakt, że liturgia przeznaczyła na jego wspomnienie osobny dzień – 18 października – podkreśla wagę jego wkładu w kanon Nowego Testamentu i rozwój pierwszych wspólnot.
Jak zmarł?
Najstarsza tradycja mówi, że po śmierci św. Pawła Łukasz kontynuował głoszenie Dobrej Nowiny w Grecji. Tam, w Tebach w Beocji, miał dożyć sędziwego wieku ok. 84 lat i umrzeć śmiercią naturalną, choć część autorów wspomina o możliwym męczeństwie. Relikwie ewangelisty przeniesiono w IV w. do Konstantynopola, a później do Padwy, gdzie czczone są do dziś; jego czaszka znajduje się w katedrze św. Wita w Pradze. Niezależnie od szczegółów, pamięć Kościoła podkreśla wierność Łukasza do końca – był „jedynym, który pozostał” przy Pawle, i w tej samej wytrwałości wytrwał aż do własnej śmierci.
Źródła wiedzy:
https://www.niedziela.pl/artykul/66590/nd/Sw-Lukasz-Ewangelista, https://www.britannica.com/biography/Saint-Luke/Lukes-writings https://www.catholic.org/saints/saint.php?saint_id=76
0 komentarzy