Gnostycyzm, jako złożony nurt religijno-filozoficzny, rozwijający się w pierwszych wiekach naszej ery, wprowadził unikalne koncepcje dotyczące natury boskości i stworzenia świata. Centralnymi postaciami w gnostyckiej kosmogonii są „Nieznany Ojciec” oraz „Zły Demiurg”, które symbolizują dualistyczne spojrzenie na rzeczywistość duchową i materialną.
Nieznany Ojciec
W gnostycyzmie „Nieznany Ojciec” reprezentuje najwyższą, transcendentną i niepoznawalną istotę boską. Jest to byt absolutny, stojący ponad wszelkim stworzeniem, którego natura pozostaje poza ludzkim zrozumieniem. Gnostycy uważali, że prawdziwe poznanie (gnosis) polega na odkryciu tej ukrytej boskości, która jest źródłem wszelkiego istnienia duchowego. Nieznany Ojciec jest często utożsamiany z pełnią bytu, zwaną Pleromą, z której emanowały inne byty duchowe, zwane eonami.
Zły Demiurg
Przeciwieństwem Nieznanego Ojca w gnostyckiej kosmogonii jest „Zły Demiurg”. Demiurg, w odróżnieniu od platońskiego pojęcia, gdzie jest rzemieślnikiem tworzącym świat na podstawie doskonałych idei, w gnostycyzmie jest bytem niższym, często utożsamianym z bogiem Starego Testamentu. Gnostycy postrzegali Demiurga jako istotę niedoskonałą lub wręcz złą, odpowiedzialną za stworzenie materialnego świata pełnego cierpienia i niedoskonałości. Według nich, Demiurg, nieświadomy istnienia wyższej boskości, stworzył świat materialny, w którym uwięził boskie iskry obecne w ludziach.
Dualizm gnostycki
Gnostycyzm charakteryzuje się wyraźnym dualizmem, przeciwstawiającym świat duchowy, związany z Nieznanym Ojcem, światu materialnemu, stworzonemu przez Złego Demiurga. Materia była postrzegana jako więzienie dla duszy, a celem gnostyka było wyzwolenie się z tego materialnego świata poprzez zdobycie tajemnej wiedzy i powrót do boskiej pełni. Taki dualizm prowadził do odrzucenia materialnego świata i jego wartości, co miało wpływ na praktyki ascetyczne wśród gnostyków.
Wpływ na chrześcijaństwo
Gnostycyzm wywarł znaczący wpływ na wczesne chrześcijaństwo, prowadząc do licznych debat teologicznych. Kościół odrzucił gnostyckie interpretacje, uznając je za heretyckie, głównie z powodu negatywnego postrzegania stworzenia i materialnego świata. Jednak niektóre idee gnostyckie, takie jak dualizm ducha i materii, miały wpływ na rozwój chrześcijańskiej teologii i duchowości.
Źródło wiedzy: Anna Connolly – teologia.deon.pl – https://teologia.deon.pl/gnoza-najbardziej-wplywowa-herezja-w-chrzescijanstwie/