„Hymn o Perle”, znany także jako „Pieśń Apostoła Judy Tomasza w krainie Hindusów”, to jeden z najbardziej symbolicznych tekstów literatury gnostyckiej. Utwór, będący częścią apokryficznych Dziejów Tomasza, zachował się w dwóch wersjach – syryjskiej i greckiej. Syryjska, uważana za pierwotną, została dostosowana do treści Dziejów Tomasza przed jej przetłumaczeniem na język grecki. Hymn w metaforyczny sposób opisuje wędrówkę duszy w ludzkim ciele, prezentując doktrynę gnostycką o upadku i odkupieniu ducha (pneuma).
Autor hymnu pozostaje anonimowy, choć wielu badaczy przypisuje jego powstanie Bardesanesowi, wybitnemu poecie syryjskiemu. Przypuszczenie to wynika z charakterystycznego dla Bardesanesa łączenia doktryn gnostyckich z elementami chrześcijańskiej teologii. Hymn zawiera fragmenty wskazujące na Boga jako źródło oświecenia i porządek świata, co częściowo odbiega od klasycznych koncepcji gnostyckich, gdzie pneuma jest więziona przez złe siły. ybitnego poetę syryjskiego przed jego czasami, wspierają tę hipotezę.
Hymn opowiada o królewskim dziecku, które opuszcza Królestwo Światła, aby w Egipcie odnaleźć perłę, strzeżoną przez Smoka. W trakcie podróży dziecko zdejmuje swoją świetlistą szatę i przywdziewa egipski strój, co symbolizuje jego wejście w świat materialny. Po zapomnieniu o swej misji zostaje przebudzone przez list od rodziców, przypominający o jego boskim pochodzeniu. Pokonuje Smoka, wypowiadając imię ojca, odzyskuje perłę i powraca do domu, gdzie jednoczy się ze swoją świetlistą szatą.
„Hymn o Perle” jest dziełem, które łączy elementy różnych tradycji religijnych i filozoficznych, takich jak chrześcijaństwo, gnostycyzm i zoroastryzm. Jego wielowarstwowa symbolika czyni go kluczowym tekstem w badaniach nad doktryną gnostycką oraz duchowym i kulturowym dziedzictwem starożytnego Wschodu. Niezależnie od autora, hymn pozostaje niezwykłym przykładem literackiego ujęcia eschatologii i duchowego odkupienia.
- Źródło wiedzy – Joanna Dembińska-Pawelec, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Literacki apokryf. O Hymnie o Perle Czesława Miłosza